دسته بندی مطالب

غربالگری سلامت جنین غربالگری سلامت نوزادان غربالگری و پیشگیری از سرطان خدمات تشخیص پزشکی و بالینی خدمات ایمونولوژی و ایمونوفلورسانس خدمات پاتولوژی و سیتو پاتولوژی آموزش های همگانی و تخصصی همکاران و متخصصین آزمایشگاهی

بیماری دیابت MODY

| تعداد بازدید : 12850

دیابت یا بیماری قند  یک اختلال متابولیک در بدن است که در آن میزان قند خون افزایش می­ یابد. سازمان بهداشت جهانی ( WHO) دیابت را شایع­ترین بیماری غدد در جهان می‌داند  که سالانه عامل ۴ میلیون مرگ در جهان است. فراوانی کلی دیابت در ایران حدود 10% جمعیت کل ایران تخمین زده شده است. در سال 2011 تقریبا 11.4% از ایرانیان با میانگین سنی 70-25 ساله، مبتلا به دیابت بوده­ اند. فراوانی دیابت در زنان بیشتر از مردان می­باشد. دیابت اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب را درگیر کند. همچنین دیابت با افزایش ریسک بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط مستقیمی دارد.

بیماری دیابت MODY

معیارهای تشخیص دیابت در جدول زیر آورده شده است:

وضعیت

گلوکزناشتا (mg/dl)

گلوکز2 ساعته (mg/dl)

نرمال

<110

<140

اختلال گلوکز ناشتا

110- <126

<140

عدم تحمل گلوکز

<126

140

دیابت ملیتوس

126

200

 

دیابت سه نوع اصلی دارد:

دیابت نوع یک (T1D): که با فقدان انسولین به علل خود ایمنی یا ایدیوپاتیک همراه است. در این نوع دیابت، تخریب سلول‌های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود. در حال حاضر، تزریق انسولین مادام العمر تنها راه مراقبت از این بیماران است، به طوری که بدون تزریق انسولین این بیماران زنده نخواهند ماند. فراوانی بروز T1D، حدود پنج درصد در هر جمعیتی بیان می‌‌شود. نشان داده‌ شده که حضور اتو آنتی‌بادی‌های مرتبط با دیابت می‌تواند بروز T1D را قبل از هرگونه افزایش قند خون پیش‌بینی کند.

دیابت نوع دو (T2D): در این نوع دیابت مقاوت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد و مشخص شده است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی، نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. در T2D که بیش از ۹۰% از بیماران دیابتی را شامل می‌شود، فرد برای زنده ماندن نیاز به درمان دائم با تزریق انسولین ندارد.

نوع سوم دیابت، دیابت تک ­ژنی می‌باشد. نوع تک­ژنی دیابت، توسط یک جهش ژنتیکی خاص ایجاد می‌شوند و با اختلال ترشح انسولین مشخص می‌شوند. هرچند تخمین زده می‌شود که تنها 2 تا 5 درصد تمام انواع دیابت ناشی از این جهش‌ها است، تشخیص دقیق، اهمیت زیادی در درمان، پروگنوز و تعیین ریسک راجعه در افراد خانواده دارد و از طریق مشاوره ژنتیک و تشخیص قبل از لانه گزینی ، می‌تواند به پیشگیری از ابتلای فرزندان بیمار در خانواده‌های مبتلا منجر شود. شایع­ترین نوع دیابت تک­ ژنی معمولاً با بروز افزایش قند در سنین پایین (زیر ۲۵ سال) مشخص می‌شود که دیابت بارز شده در بلوغ جوانان (Maturity onset diabetes of the young:MODY) نامیده می‌شود.

 

MODY: این فرم از دیابت که در سنین قبل از 25 سالگی بروز پیدا می‌کند، دارای الگوی وراثتی غالب اتوزومی است. هرچند که این نوع دیابت را در تعریف کلی دیابت غیر وابسته به انسولین می­ نامند ولی بیشتر مبتلایان به این نوع دیابت با گذشت چند سال پس از بروز دیابت نیاز به تزریق انسولین دارند. بر اساس نوع ژن جهش یافته، تاکنون حداقل 13 زیرگروه مختلف برای MODY شناسایی شده است که در جدول زیر معرفی شده­اند.

زیر گروه

موقعیت کروموزومی

ژن

عملکرد

فراوانی

MODY1

20q13

HNF4A

فاکتور رونویسی

کمتر از 5 %

MODY2

7p13

GCK

آنزیم گلوکوکیناز

30-20 %

MODY3

12q24

HNF1A

فاکتور رونویسی

70-50 %

MODY4

13q12

IPF1

فاکتور رونویسی

کمتر از 5 %

MODY5

17q12

HNF1

فاکتور رونویسی

کمتر از 2 %

MODY6

2q31

Neuro-D1

فاکتور تمایز دهنده

کمتر از 1 %

MODY7

2p25

KLF11

فاکتور رونویسی

بسیار نادر

MODY8

9q34

CEL

آنزیم هیدرولیز کننده

بسیار نادر

MODY9

7q32

Pax4

فاکتور رونویسی

بسیار نادر

MODY10

11p15

INS

پروتئین انسولین

بسیار نادر

MODY11

8p23

BLK

تایروزین کیناز

بسیار نادر

MODY12

11p15

ABCC8

زیرواحد پمپ پتاسیم

بسیار نادر

MODY13

11p15

KCNJ11

زیرواحد پمپ پتاسیم

بسیار نادر

 

اهمیت تشخیص بیماران مبتلا به MODY :

به دلیل بروز دیابت در سنین پایین و کمتر از 25 سالگی، معمولا این بیماران را تحت عنوان T1D معرفی می­کنند. این امر نه تنها ممکن است منجر به ارائه­ ی درمان­های نامناسب (تزریق نابه­ جای انسولین) برای این بیماران شود، همچنین، خطر ابتلای سایر افراد خانواده را نادیده بگیرد. T1D، یک بیماری تک گیر بوده و معمولا ارثی نیست. بنابراین در خانواده­ ی فرد مبتلا معمولا هیچ فرد بیمار دیگری مشاهده نمی­شود و احتمال اینکه فرزندان وی به T1D مبتلا شوند بسیار کم است. در حالی­ که بیماران مبتلا به MODY دارای یک احتمال 50 درصدی برای داشتن فرزند مبتلا به دیابت هستند و علت آن الگوی وراثتی آن است که به صورت غالب اتوزومی به ارث می­رسد. بنابراین تشخیص دقیق نوع دیابت در افراد دیابتی بسیار مهم است. بیماران مبتلا به دیابت MODY دارای چند ویژگی کاملا متمایز هستند:

  • سن بروز کمتر از 25 سال می­باشد.

  • وجود سابقه­ ی قوی برای دیابت در خانواده ( حداقل در سه نسل) و تمامی افراد مبتلا سن بروز کمتر از 25 سال داشته اند.

  • الگوی توارث آن به صورت غالب اتوزومی است.

  • بیمار در ابتدای ابتلا دچار کتواسیدوز دیابتی نمی­شود.

  • دیابت در ابتدا غیر وابسته به انسولین می­باشد و یا نیاز به انسولین بسیار کم می­باشد.

چنانچه در بیماری علائم فوق مشاهده شد، باید احتمال داد که نوع دیابت آن از نوع MODY بوده و برای شناخت دقیق نوع دیابت، آزمایش­های تکمیلی از وی گرفته شود. با انجام آزمایش ژنتیک و تشخیص دقیق جهش عامل بیماری، به دلیل تک ژنی بودن این نوع دیابت، امکان انجام تشخیص­ های قبل از لانه­ گزینی برای جلوگیری از تولد نوزاد مبتلا به دیابت وجود دارد.

چندین مارکر بیوشیمایی مهم که در تمایز انواع مختلف دیابت نقش دارند تاکنون معرفی شده­ اند که شامل: اتوآنتی بادی­های پانکراس از جمله Anti-GAD65، آنتی انسولین (II) و آنتی بادی­های جزایر لانگرهانس و همچنین C-peptide، می­باشد. اتوآنتی بادی­ها در T1D که نوعی دیابت خود ایمنی است، افزایش می­ یابد در حالی­که در T2D و MODY مقدار آن منفی است. در بیش­تر از 95% بیماران مبتلا به T1D، این آنتی بادی­ها مثبت است، در حالی­که در دوگروه دیگر دیابت قطعا منفی است. C-peptide، که پپتید اتصال دهنده­ی دو زنجیر A و Bانسولین در پری انسولین است نیز یک معیار مهم در تشخیص و تمایز تیپ­های مختلف دیابت است. این مارکر بیوشیمایی در T1D غیر قابل تشخیص، در دیابت MODY قابل تشخیص و در T2D دارای سطح افزایش یافته­ ای می­باشد. در صورتی که با استفاده از این مارکرهای بیوشیمیایی وجود دیابت MODY در بیماری تأیید شد، جهت تعیین تیپ دقیق MODY می­توان از آزمایش­های ژنتیکی مناسب بهره گرفت. در جدول زیر علائم بالینی 3 تیپ اصلی دیابت باهم مقایسه شده­اند.

علامت بالینی

MODY

T1D

T2D

سن بروز(سال)

کمتر از 25

30-5

بیش­تر از 30

سابقه­ ی خانوادگی (%)

95-60

5-2

80

نحوه­ ی توارث

اتوزومی غالب

پلی ژنیک

پلی ژنیک

مقاومت به انسولین

نادر

نادر

شایع

کتواسیدوز دیابتی

نادر

شایع

نادر

آنتی بادی­های پانکراس (%)

1>

96-88

10-5

سطح C-peptide

نرمال

غیرقابل اندازه گیری

بالا

 

 

 

References

Siddiqui K, Musambil M, Nazir N. Maturity onset diabetes of the young (MODY) History, first case reports and recent advances. Gene. 2015;555(1):66-71.

Shields B, Hicks S, Shepherd M, Colclough K, Hattersley AT, Ellard S. Maturity-onset diabetes of the young (MODY): how many cases are we missing? Diabetologia. 2010;53(12):2504-8.

Gardner D, Tai ES. Clinical features and treatment of maturity onset diabetes of the young (MODY). Diabetes Metab Syndr Obes. 2012;5(13):101-8.


نویسندگان

دکتر محمد کاظمی، دکتر محمد امین طباطبائی فر (متخصص ژنتیک پزشکی)، واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه پاتوبیولوژی و ژنتیک اریترون

تماس با ما


اریترون یک آزمایشگاه تخصصی است که از راه های مختلف می‌توانید با آن در تماس باشید و پرسش ها و مشکلات خود را به آسانی با متخصصین ما در میان بگذارید.

ساعت کار: از 05:30 صبح الی 12 شب به طور یکسره و روزهای تعطیل از 6:30 صبح الی 10 شب

آدرس: اصفهان، خیابان شیخ صدوق شمالی، خیابان شیخ مفید غربی

شماره تماس:  7-36631906- 031            2 -36633621 - 031

031-37134

شماره فکس: 89784728- 021                        کد پستی : 76351-81647
ایمیل: [email protected] 

 

جوابدهی

شماره واتس آپ برای دریافت جواب آزمایش :   

   09138183947  

 

نمونه گیری در منزل

برای هماهنگی جهت نمونه گیری در محل مورد نظر خود با شماره های زیر در ساعت مشخص تماس حاصل فرمایید:

آقای مهندس عزیزی    09131689270