در برخی از موارد، داشتن اطلاعات در زمینه ی این تغییرات ژنتیکی می تواند در برنامه ریزی برای درمان سرطان کمک کند. برخی درمان ها، به خصوص درمان های هدفمند، تنها برای افرادی که سلول های سرطانیشان دارای تغییرات ژنیتیکی خاصی هستند موثر می‌باشد. (این تغییرات "جهش های پیشراننده" نامیده می شوند.). برای مثال جهش ها در ژن EGFR    موجب تسریع تقسیم سلولی در افراد مبتلا به سرطان ریه می شود. زمانی که سلول های سرطانی محل تجمع حهش های ژن  EGFRاست، این امکان وجود دارد که بیمار نسبت به به درمان با دارویی به نام مهارکننده ی EGFR   جواب دهد. توالی یابیDNA  تومورمی تواند منجر به آشکارسازی جهش EGFR در بیمار مبتلا به تومور ریه شود. آزمایش تعیین توالی DNA تومور،مسئله ای مهم در "پزشکی شخصی"به شمار می رود؛ که مراقبت متناسب با خصوصیات مولکولی بیماری در هر بیمار را به وجود می آورد.

پزشکی شخصی، یک مدل درمانی است که روند مراقبت از بیمار را بر اساس مشخصات مولکولی خاص که مخصوص هر بیمار است را مطرح می کند.  در این مدل اغلب آزمایش‌های تشخیصی برای پیدا کردن روش‌های درمانی بهینه بر اساس محتوای ژنتیکی شخص به کار گرفته می‌شوند.

 

از کجا بدانیم آزمایش تعیین توالی DNA برای فرد مفید است یا نه؟

در مورد آزمایش تعیین توالی DNA تومور ،با پزشک معالج خود مشورت کنید. آزمایش تعیین توالی DNA تومور،رایج ترین و موثرترین روش برای درمان بیماران سرطانی مستعد به درمان با روش هدفمند است. این بیماران غالبا برای جهش ژنتیکی  و سپس درمان به شیوه ی هدفمند، مورد آزمایش قرار می گیرند.برای مثال آزمایش ژنتیک،  بخش رایجی از درمان سرطان ریه و کولورکتال به شمار می رود.

به علاوه، برخی از متخصصان سرطان شناسی  (آنکولوژیست) ممکن است آزمایش تعیین توالی DNA تومور را برای بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته که به درمان استاندارد پاسخ نمی دهند،یا برای آنها درمان استاندارد در دسترس نیست، توصیه کنند. این قضیه ممکن است به شناسایی سایر روشهای درمانی، با توجه به ترکیب ژنتیکی سرطان کمک کند.

اگر شما و پزشک معالجتان آزمایش تعیین توالی DNA تومور را به عنوان بخشی از روند درمانیتان انتخاب کنید، نمونه ای از تومور شما و در برخی از موارد، نمونه ای از سلولهای سالم شما را از بدنتان خارج می کنند. اگر عمل جراحی جزئی از پروسه ی درمانی شما باشد، ممکن است این نمونه ها را در حین عمل جراحی جمع آوری شوند. در موارد دیگر، ممکن است شما نیاز به بیوپسی از بافت سرطانی داشته باشید.

نمونه های شما به آزمایشگاه تخصصی ارسال می شود و در آنجا محققان DNA شما را جدا می کنند و با استفاده از دستگاهی به نام توالی یاب DNA برای تعیین توالی یا خوانش DNA استفاده می کنند. سپس توالی DNA را تجزیه و تحلیل می کنند تا مشخص شود  که آیا تغییرات ژنتیکی موجود موجب حساسیت تومور شما را به برخی از درمانهای رایج می شود یا نه. همچنین ممکن است در طی این آزمایش توالی DNA سلولهای سالم شما نیز بررسی شود.  این نوع بررسی باعث شناسایی جهش هایی می شود که در ابتلا فرد به سرطان های ارثی نقش داشته اند و همچنین بر روی تصمیمات درمانی شما نیز می توانند تاثیر گذار باشند.

براساس تغییرات ژنتیکی منحصر به فرد تومور، آزمایشگاه تخصصی در گزارشی اعلام می کند که تومور ممکن است به چه نوع روش درمانی پاسخ دهد. تیم پزشکی معالج، برای تصمیم گیری در مورد درمان شخصی، نتایج را با بیمار در میان می گذارد.

 

کدام نوع از آزمایش تعیین توالی در دسترس است؟

آزمایش های تعیین توالی DNA، می توانند به صورت محدود برای چندین ژن و یا همه ژن ها انجام شود. آزمایش های تعیین توالی DNA هدفمند، که بیشترین انواع از آزمایش تعیین توالی است که  برای درمان بیمار به شمار می روند. هدف این آزمایش،تحلیل جهش های خاص است. برخی از آزمایش های تعیین توالی، به صورت هدفمند تغییرات در نوع یک سرطان را تجزیه و تحلیل می کنند؛ در حالی که برخی دیگر، تغییراتی که ممکن است در بسیاری از انواع سرطان ها یافت شود را تجزیه و تحلیل می کنند.

آزمایش های تعیین توالی گسترده تر، توالی مناطق بزرگ DNA را برای یافتن جهش های خاص، تجزیه و تحلیل می کنند. به عنوان مثال، آزمایش "توالی‌یابی کل ژنوم، توالی کل DNA در سلول شما را انجام می دهد. آزمایش گسترده ی دیگری به نام توالی کل اگزوم، که توالی همه ژنهای تولید کننده پروتئین، را می خواند. دلایل ایجاد بیشتر سرطان ها مرتبط با تغییرات ژنی در عملکرد  پروتئین است، اما تغییرات DNA در خارج از ژن ها نیز می تواند رشد سرطان را به همراه داشته باشد.از آنجا که دو تست یاد شده به طور مستقیم مقایسه نشده اند، مشخص نیست که کدام نوع تست برای بیماران مفیدتر است.

علاوه بر آزمایش تعیین توالی DNA، آزمایش کمّی بیان mRNA نیز می تواند اطلاعاتی مفیدی درباره روش های درمانی ممکن جمع آوری کند. به عنوان مثال، تست MammaPrint که به بررسی کمّی mRNA 70 ژن مختلف مرتبط با سرطان سینه می پردازد و پیش بینی می کند که آیا بیمار مبتلا به سرطان سینه، ازروش درمان شیمی درمانی بهره مند خواهد شد یا خیر.

 

نتایچ مربوط به توالی یابی DNA سلول های توموری به چه معناست؟

آزمایش توالی یابی چندین ژن مشخص به وضوح نشان می دهد که آیا تغییراتی ژنتیکی در تومورمی تواند به عنوان یک روش درمانی هدفمند برای شما به کار گرفته شود یا خیر. از آنجا که آزمایش های توالی یابی DNA گسترده ترتومور مانند توالی یابی کل اگزون و یا ژنوم، مناطق بیشتری از DNA را تجزیه و تحلیل می کنند، تفسیرآنها نیزممکن است دشوارتر باشد. به عنوان مثال، ممکن است تغییراتی ژنتیکی که باعث ایجاد سرطان نمی شوند (خوش خیم) و یا اثرات آنها مشخص نیست (میزان اهمیتشان ناشناخته است) را شناسایی کنند. تغییرات خوش خیم یا آنهایی که میزان اهمیتشان ناشناخته است، مساعدتی در درمان بیمار نمی کنند.

همچنین در آزمایش های توالی یابی DNA تومور ممکن است تغییرات ارثی که خطر ابتلا به سرطان (سندرم های ارثی سرطان) را افزایش می دهد و یا ارتباط یک عامل ژنتیکی که ایچاد کننده یک بیماری خاص است را کشف کنند که به آنها یافته های  یافته های اتفاقی یا ثانویه می گویند. درک کردن اینکه شما حامل یک ژن معیوب هستید، نه تنها برای شما،  بلکه برای نزدیکان خونی شما نیزمی تواند حائز اهمیت باشد؛به همین دلیل برای به تفسیر نتایج این آزمایش، باید از یک مشاور ژنتیک کمک بگیرید.

 

محدودیت های آزمایش تعیین توالی DNA چیست؟

آزمایشات ژنتیکی برای هر بیماری سودمند نیست. به عنوان مثال، این آزمایش ها ممکن است تغییر DNA ای که باعث رشد تومور شما می شود ر ا شناسایی نکنند. یا ممکن است تغییراتی را پیدا کنند که با روشهای درمانی موجود، نمی توان روش های درمانی هدفمند برای آنها طراحی کرد. حتی اگر تغییرات دیگری داشته باشید که بتوان آنها را با استفاده از روشی درمانی مورد هدف قرار داد، سایر جنبه های منحصر به فرد زیست شناختی شما (مانند نحوه تجزیه ی یک دارو در بدن شما) می تواند بر جوابگیری شما از درمان تأثیر بگذارد.

محدودیت دیگر این است که تومورها، از سلولهای سرطانی با تغییرات ژنتیکی متنوع یا ناهمگن تشکیل شده اند. بنابراین یک نمونه کوچک از سلولهای سرطانی به دست آمده از بیوپسی، ممکن است مشخصات آن سلول ناهمگن را نشان ندهد. این بدان معناست که آزمایش های تعیین توالی DNA ممکن است یک درمان بالقوه را که می تواند بر علیه برخی از سلول های سرطانی شما، اما نه همه آنها ،عمل کند را شناسایی کند. آن دسته سلولهای سرطانی که تحت هدف درمان قرار نگرفته اند، پتانسیل ادامه رشد دارند ومی توانند باعث بازگشت سرطان در فرد شوند.
به علاوه، تغییرات ژنتیکی در یک تومور می تواند با گذشت زمان تغییر کند، اما یک آزمایش توالی فقط یک نمایه (تصویر) فوری از تغییرات موجود در یک نقطه از زمان را ثبت می کند. این بدان معناست که نتایج یک آزمایش تعیین توالی به دست آمده، از یک سال پیش، ممکن است تغییرات ژنتیکی موجود در سلول های سرطانی شما در این لحظه را به خوبی نشان ندهد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و یافته های جدید ژنتیکی می تواند هرجه بهتر و موثرتر به درمان سرطان پرداخت.

منبع:

https://www.cancer.gov/about-cancer/treatment/types/precision-medicine/tumor-dna-sequencing