مقدمه 

سنگ کلیه دراثرکریستال حاصل از نمک و موادموجود درادراربه وجود می آید، که به تدریج اندازه ی آن بزرگ می شود. سنگ های کلیه علایم و جنبه های بالینی مشابهی دارند، ولی نوع بیماری ودرمان آنها تفاوت است .سنگ کلیه میتواند بدون علامت باشد تا زمانی که کلیه را از کاربیندازد اما یکی از مهم ترین علائم سنگ کلیه درد است.
این درد معمولا" شب ها شروع می شود و فرد را از خواب بیدار می کند. در واقع درد سنگ کلیه شدید و غیرقابل تحمل است .خانم هایی که تجربه زایمان را داشته اند و بیمار سنگ کلیه هم هستند، می گویند، درد زایمان قابل مقایسه با درد سنگ کلیه نیست. واقعا" این بیماران هنگام درد خیلی زجر می کشند. یکی دیگر از علائم سنگ، تغییر رنگ ادرار به صورت خونی یا رنگ چای شدن است. بعضی از بیماران سنگ کلیه، باعلامت عفونت مراجعه می کنند. در این موارد،سنگ کلیه جزو اورژانس های پزشکی است وباید فورا" به آن رسیدگی شود.

 

علل ایجاد سنگ کلیه

• دفع مقادیر بیش از حد کلسیم از ادرار در اثر اختلال غده پاراتیرویید (که تنظیم متابولیسم کلسیم را به عهده دارد)

• D مصرف بیش از حد کلسیم و ویتامین 

• نقرس (در مورد سنگ های اسیداوریکی) 

• انسداد ادراری به هر دلیل 

• کاهش حجم ادار ناشی از بی آبی یا آب وهوای 

• گرم و خشک نیز از علل ایجاد سنگ کلیه است.

• رژیم غذایی نامتناسب (مصرف بیش از حد کلسیم)

• سابقه خانوادگی سنگ کلیه 

• پرکاری پاراتیرویید نیز از دیگر علل ایجاد سنگ کلیه است.

• در بستر افتادن طولانی مدت به هر دلیل 

• سوء مصرف الکل

علایم شایع سنگ کلیه 

• دوره های درد شدید و پیچشی (متناوب) به فاصله هر چند دقیقه.

• درد معمولاً ابتدا در ناحیه پشت ، درست پایین دنده ها، ظاهر می گردد.

• در طی چند ساعت یا چند روز، ناحیه درد از مسیر حرکتی سنگ از حالب به طرف کشاله ران پیرویمی کند. با دفع سنگ درد بیمار متوقف می گردد.

• یکی دیگر از علائم سنگ کلیه تهوع مکرر است. 

• دفع مقادیر اندک خون در ادرار نیز از دیگر علائم سنگ کلیه است. ادرار ممکن است کدر یا تیره به نظر برسد.

تشخیص سنگ کلیه

افراد مبتلا به سنگ کلیه معمولا با دردهای کولیکی، خونریزی در ادرار به پزشک مراجعه می کنند. اولین اقدام تشخیصی برای این افراد سونوگرافی است. البته سنگ در بعضی موارد از طریق سونوگرافی دیده نمی شود. در این صورت برای فرد سی تی اسکن بدون ماده حاجب تجویز می شود. علاوه براندازه و محل قرار گیری سنگ، جنس آن نیز اهمیت زیادی دارد. این موضوع را می توان با فرستادن سنگ دفع شده به آزمایشگاه یا با کمک آزمایش ادرار تشخیص داد.

آزمایشگاه با تشخیص کریستال، نوع آن را هم مشخص می کند اما اگر کریستال در ادرار دیده نشود یا فرد نتواند سنگ دفع شده را به آزمایشگاه برساند ، باید حداقل در دو نوبت آزمایش ادرار 24 ساعته انجام دهد. با کمک این آزمایش می توان میزان دفع کلسیم ، پتاسیم، سدیم، اگزالات و اسید اوریک را طی 24 ساعت اندازه گیری کرد و جنس سنگ را تشخیص داد. مثلا اگر دفع کلسیم از ادرار بیش از حد طبیعی باشد، می توان تشخیص داد که جنس سنگ از کلسیم است.  با دانستن جنس سنگ کلیه می توان به علت ایجاد سنگ و نحوه درمان پی برد.  

شایع ترین نوع سنگ کلیه ، سنگ های کلسیمی هستند. این سنگ های کلسیمی هم عموما" به صورت نمک های کلسیم هستند. یعنی مثلا" اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم، بعد از سنگ های کلسیمی، سنگ های عفونی، اسید اوریکی و سایر انواع سنگ ها شیوع دارند. ولی اکثر افرادی که گرفتار سنگ کلیه می شوند،در واقع گرفتار سنگهای کلسیمی هستند.

رژیم غذایی در افراد مبتلا به سنگ کلیه

• اگر نوع سنگ کلیه کلسیمی یا فسفری باشد، از مصرف فرآورده های لبنی ، شکلات و نارگیل خودداری کنید.

• اگر نوع سنگ کلیه فسفاته باشد، رژیمغذایی حاوی اسیدها به اسیدی نگه داشتن مختصر ادرار کمک می کند.

• اگر نوع سنگ کلیه، اسیداوریکی یا سیستینی باشد، رژیم غذایی حاوی موادقلیایی به قلیایی نگه داشتن مختصر ادرارکمک می کند.

• در مورد همه انواع سنگهای کلیه،نوشیدن روزانه حداقل 13 لیوان مایعات (و بیشتر از همه آب خالص ) ضروری است.

• رژیم غذایی کم چربی و پرفیر نیز توصیه می گردد.

 

درمان سنگ کلیه
اولین و مهمترین جزء درمان تغذیه ای این بیماران، مصرف فراوان آب است. به گونه ای که ادرار رقیق دفع گردد و غلظت مواد تشکیل دهنده ی سنگ در آن کاهش یابد یعنی حجم ادرار دفع شده به 2 لیتر یا بیشتر در روز برسد .
 

درمان های مؤثر

• بیشتر سنگ های ریز، چند ساعت یا چند روز پس از تشکیل از راه مجرای ادرار دفع می شود.

• در مورد سنگ های بزرگتر، روش سنگ شکن ازحدود 30 سال پیش انجام می شود. این روشغیر جراحی، به کمک امواج با انرژی بالا، سنگ ها به خرده های ریز تبدیل می کند. سپس این خرده ها از راه ادرار دفع می شود. این شیوه دراکثر موارد برای سنگ های کوچکتر از 2 سانتی متر، مؤثر است.

• سنگ های بزرگتر از 2 سانتی متر باید به کمک عمل جراحی خارج شود.

• داروهای مسکن، برطرف کننده اسپاسم و ضدالتهاب در موارد قولنج کلیه تجویز می شود .