برنامه و جدول بازنگری شده واکسیناسیون کودکان

براساس اعلام معاونت بهداشت، در حال حاضر کلیه کودکان کشور علیه بیماریهای دیفتری، سیاه سرفه، کزاز فلج اطفال، سرخک، سرخجه، اوریون، سل و هپاتیت B واکسینه می شوند. بیماریهای سرخک، سرخجه مادرزادی و کزاز نوزادی درمرحله حذف قرار دارند. بیش از ۱۴ سال است که کشور عاری از بیماری فلج اطفال است و بیماری های دیفتری، سیاه سرفه و اوریون کنترل شده اند. میزان حاملین مزمن هپاتیت B نیز به کمتر از ۲ درصد کاهش یافته است.
قرار دادن واکسن پنج گانه در برنامه توسعه ایمن سازی کشور نیز سبب حفاظت کودکان علیه 5 بیماری تهدید کننده زندگی یعنی دیفتری ، سیاه سرفه، کزاز، هپاتیت ب و هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب می شود. هر چند دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (DTP) و هپاتیت ب قبلاً جزء برنامه جاری ایمن سازی کودکان بوده اند ولیکن واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب (Haemophilus Influenza type b) (Hib) ‌ جز جدید پنجم است. به این ترکیب این 5 نوع واکسن با هم ،پنج گانه (پنتاوالان) می گویند.
واکسن هموفیلوس آنفلوانزا (Hib) از بیماری های خطرناکی و کشنده ای که بوسیله هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب حاصل می شود مثل پنومونی، مننژیت، باکتریمی، تورم اپی گلوت، آرتریت سپتیک(عفونت چرکی مفصل) پیشگیری می کند. واکسن پنج گانه تعداد تزریق به کودک را کاهش می دهد و برعلیه پنج بیماری مذکور ایمنی ایجاد می کند .
واکسن پنج گانه را می توان به کودکان 2 تا 59 ماهه تجویز کرد . ولی اگر کودکی در سنین 12 تا 59 ماهگی هیچ دزی از واکسن نگرفته باشد، در اولین مراجعه واکسن پنتاوالان تجویز می شود. یک ماه بعد از اولین مراجعه، واکسن ثلاث و هپاتیت ب تجویز شده ، سه ماه پس از مراجعه دوم (چهار ماه پس از مراجعه اول ) مجدداواکسن ثلاث و هپاتیت ب تجویز می شود. تجویز واکسن های MMR ، فلج اطفال و هم چنین دزهای یادآور ثلاث و فلج اطفال مطابق برنامه و راهنمای جاری ایمن سازی خواهد بود.
دریافت واکسن پنج گانه موجب واکنش های شدید نمی گردد، اگرچه همانند واکسن سه گانه، قرمزی ، تورم ، درد محل تزریق و تب ممکن است رخ دهد. این علائم معمولاً همان روز دریافت واکسن بروز می کنند و یک تا سه روز بعد از بین میروند. برای تسکین این علایم همانند واکسن سه گانه اقدام می شود. اگرچه واکنش شدید یا خطرناک بعد از دریافت واکسن پنج گانه بسیار نادر است ولی همانند واکسن سه گانه، چنانچه یک کودک در نوبت های قبلی دچار واکنش حساسیتی شدیدی شده باشد، نباید دز بعدی را دریافت کند.

نکات مهم که باید دانست :

• دریافت واکسن هپاتیت ب بدو تولد طبق برنامه قبل ادامه خواهد داشت.

• واکسن پنج گانه جایگزین واکسن های فعلی ثلاث یا سه گانه (DTP) وهپاتیت ب در سنین 2، 4 و 6 ماهگی در برنامه واکسیناسیون شده است .

• برای هموفیلوس آنفلوانزا دز یادآور در برنامه ایمن سازی توصیه نشده است. ولی یادآور های واکسن سه گانه همانند قبل تجویز خواهند شد.

• زمان دریافت یادآور واکسن سه گانه (DTP) در 18 ماهگی و 6 سالگی همانند برنامه سابق ادامه خواهد یافت .

جدول بازنگری شده برنامه ایمن سازی کودکان 

نکاتی در مورد واکسن هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب
علی رغم تشابه اسمی، هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب (Hib) سبب بیماری آنفلوانزا نمی شود و عامل بیماری آنفلوانزا یک ویروس به همین نام است ولیکن هموفیلوس آنفلوانزا، یک باکتری است.
همان طور که ذکر شد، هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب، یک باکتری است که موجب عفونت های شدیدی می شود که در ادامه به آن ها اشاره شده و با Hib که حروف مخفف ابتدای نام آن است نشان داده می شود:

• مننژیت باکتریایی: این بیماری که بسیار خطرناک و کشنده است باعث التهاب غشایی که نخاع ومغز را پوشانده و محافظت می کند ، می شود.

• پنومونی : عفونت ریه ها

• سپتی سمی : انتشار باکتری بیماری زا در خون

• آرتریت سپتیک : عفونت چرکی مفصل

• التهاب اپی گلوت : التهاب اپی گلوت (ناحیه اطراف تارهای صوتی) و انسداد مجاری هوایی

هموفیلوس آنفلوانزا بیشتر در کودکان زیر 5 سال به خصوص در کودکان 18-4 ماهه موجب بیماری می شود، زیرا تا سن پنج سالگی، بیشتر کودکان آنتی بادی برعلیه بیماری ایجاد می کنند، بنابراین ایجاد بیماری شدید به علت هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب در کودکان بزرگتر وبالغین غیررایج است .متاسفانه باکتری هموفیلوس آنفلوانزا ازطریق قطرات بزاق کودکی که سرفه یا عطسه می کند از یک کودک به کودک دیگر منتقل می شود. همچنین عفونت در بین کودکانی که اسباب بازی های مشترک استفده می کنند، گسترش می یابد .
بیشتر انواع عفونت های هموفیلوس آنفلوانزا را می توان فقط با واکسن پیشگیری کرد. بخش کوچکی از موارد را میتوان با دادن آنتی بیوتیک پیشگیرانه به اعضای خانواده کودک مبتلا محافظت کرد ولی در بهترین شرایط این موارد فقط 1 تا 2 درصد موارد را شامل می شود. از آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری حاصله از هموفیلوس آنفلوانزا نیز استفاده می شوند، ولی همیشه موثر نیستند. هنوز با تجویزآنتی بیوتیک ها وبهترین مراقبت های پزشکی، 3 تا 5 درصد بیماران مننژیتی می میرند. بعضی از سویه های هموفیلوس آنفلوانزا اکنون به آنتی بیوتیک ها مقاوم شده اند و درمان آنها هنوز خیلی سخت است.
البته باید در نظر داشت که واکسن هموفیلوس آنفلوانزا فقط ازابتلا به بیماری که توسط باکتری هموفیلوس آنفلوانزا نوع ب ایجاد می شود، محافظت می نماید. بدین معنی که پس از دریافت هموفیلوس آنفلوانزا، کودک ممکن است دچار مننژیت، پنومونی یا آنفلوانزا ناشی از سایر باکتری ها یا ویروس ها بشود .